Czym jest Clean Language?
Clean Language jest pozornie łatwą techniką operowania zbiorem zaledwie dwunastu prostych pytań. Jej celem jest inspirowanie rozmówcy do poszukiwania odpowiedzi zgodnie z jego własnymi ścieżkami myślenia.
W praktyce operowanie pytaniami Clean wymaga od facylitatora złożonych umiejętności:
- dobierania właściwego pytania do pojawiającej się treści,
- używania wyłącznie słów klienta i odzwierciedlania niewerbalnych przekazów,
- odpowiedniego modulowania głosu,
- a także bycia w uważnym dialogu z klientem.
To wszystko razem składa się na kompetencję pracy z Clean Language.
Do czego służy Clean Language?
Clean Language powstało jako narzędzie do prowadzenia pogłębionego dialogu z klientem posługującym się metaforami. Dzięki neutralności Pytań Clean możliwe jest inspirowanie drugiej osoby do odkrywania wewnętrznych treści poprzez metaforę bez wpływania na nie własnymi definicjami, założeniami czy strategiami rozumowania.
Clean Language ma również zastosowanie w innych formach rozwojowego dialogu oraz prowadzenia wywiadów (m.in. w ramach działań HR, w badaniach), nawet jeśli pytania nie są stawiane do elementów metafory. Technika pozwala wtedy na precyzyjne określenie rozumienia omawianego pojęcia, problemu itd.
Jak działa Clean Language?
Na technikę Clean Language składają się pytania Clean oraz sposób ich stawiania. Konstrukcja pytań jest specyficzna, gdyż mają przywołać treść klienta w niezmienionej formie, bez interpretacji czy ingerencji facylitatora, oraz pokierować uwagę na nowy jej aspekt.
Pytania Clean są:
- konkretne – odwołują się do jasno wskazanego elementu metafory,
- minimalistyczne – mają jasną i prostą strukturę, bez dodatkowych zwrotów czy ozdobników,
- bezpośrednie – komunikowane wprost i kierujące uwagę na konkretny obszar.
Sposób stawiania pytań Clean obejmuje:
- modulowanie głosu,
- tempo,
- używanie słów klienta.
Jakie są pytania Clean?
| Rodzaj pytania | X, Y: elementy metafory |
|---|---|
| Atrybuty | Jakiego rodzaju X jest to X? Czy jest coś jeszcze X? |
| Lokalizacja | Gdzie jest X? |
| Metafora | Kiedy [powtórzenie wypowiedzi], to jest jak co? |
| Relacja | Czy jest relacja między X a Y? Kiedy X, co się dzieje z Y? |
| Czas | Co się dzieje zanim X? Co się dzieje po X? |
| Źródło | Skąd może się wziąć X? |
| Intencja | Czego X chce, żeby się stało? |
| Warunki | Czy X to może? Czego potrzeba, żeby stało się X? |
Jak powstał Clean Language?
Technika Clean Language została wypracowana w latach 80. przez nowozelandzkiego terapeutę Davida Grove’a. Pracował on z pacjentami borykającymi się z traumami, w tym z żołnierzami oraz ofiarami przemocy seksualnej. Grove zauważył, że jego klienci odnajdują łatwość mówienia o traumatycznych doświadczeniach, kiedy ubierają je w kategorie metafory. Jednocześnie chciał uniknąć tendencji, którą obserwował u innych terapeutów, którzy narzucali pacjentom własne strategie leczenia.
Grove szukał zatem takiego sposobu stawiania pytań, które pomagałyby drugiej osobie samodzielnie dotrzeć do sedna sprawy i odkryć, w jaki sposób rozumie i przeżywa dany problem – bez przemycania własnych treści czy innych form zaburzania tego procesu. W ten sposób wypracował zestaw pytań opartych na specyficznej strukturze gramatycznej, w których wiernie powtarza się słowa klienta, prowadząc uwagę ku jego własnym treściom.
Podczas gdy David był eksperymentatorem, spisanie pytań Clean oraz pierwsze zastosowanie nazwy Clean Language zawdzięczamy współpracującym z Davidem terapeutom, Penny Tompkins i Jamesowi Lawleyowi.